Նիկոլայ Վասիլիի Սկլիֆոսովսկի (1836-1904). ռուս վիրաբույժ, վաստակավոր պրոֆեսոր. Սալուտեմ ամսագիր

Ապրիլի 6-ին ծնվել է ռուս մեծ վիրաբույժ, մարդ-լեգենդ Նիկոլայ Սկլիֆոսովսկին վիրաբույժ-նորարար, որովայնի խոռոչի ռազմադաշտային վիրաբուժության մասին աշխատությունների հեղինակ Նիկոլայ Սկլիֆոսովսկին Ռուսաստանում խոռոչային վիրաբուժության հիմնադիրն է: Նա մշակել է վիրահատության արդյունավետ տեխնիկա, ուսումնասիրել որովայնի վնասվածքները` վիրահատական միջամտության ժամանակ, վիրաբուժական պրակտիկայի մեջ ներդրել և տարածել է բուժման հակասեպտիկ և ասեպտիկ մեթոդը, ինչի շնորհիվ հաջողվել է Ռուսաստանում նվազեցնել հետվիրահատական մահացության դեպքերի թիվը:
Նա առաջիններից էր, որ 1874 թ. իրականացրեց խպիպի հատման վիրահատություն, ինչը սկիզբը դրեց վահանաձև գեղձի վիրաբուժության զարգացմանը: Սկլիֆոսովսկին իրականացրեց նաև ստամոքսի մասնահատում` քաղցկեղի ժամանակ: Բացի դրանից, գիտնականը զբաղվում էր գինեկոլոգիական հիվանդություններով, ուսումնասիրում էր ձվարանի կիստաների կլինիկական դրսևորումները, ախտածնության մեխանիզմները և բուժման եղանակները:

Նիկոլայ Սկլիֆոսովսկին, ինչպես Նիկոլայ Պիրոգովը, եղել է չորս պատերազմի մասնակից, որի ընթացքում ձեռք է բերել անգնահատելի բժշկական փորձ ու մշակել վիրավորների բուժման ռազմավարությունը: Սկլիֆոսովսկին ռուս-թուրքական պատերազմի (1877-1878 թթ.) ժամանակ եղել է ռուսական բանակի առաջատար վիրաբույժը, ստացել է բժշկական ծառայութան  գեներալի կոչում:

Վիրաբուժության ոլորտում, շարունակելով Ն.Ի. Պիրոգովի անատոմիաֆիզիոլոգիական ուղղությունը, Սկլիֆո-սովսկին մշակել է տարբեր հիվանդությունների վիրահատական բուժման բազմաթիվ մեթոդներ: Նա առաջիններից էր, որ վիրահատական մեթոդով հեռացրեց ձվարանների կիստան` նպաստելով Ռուսաստանում որովայնի խոռոչի վիրաբուժության զարգացմանը: Սկլիֆոսովսկին առաջարկել է ուղեղային ճողվածքների, որովայնային պատի ճողվածքի, լեզվի և ծնոտների, ստամոքսի քաղցկեղի վիրահատական բուժում, միզապարկի քարերի վիրահատական հեռացում, մշակել է լեղապարկի հիվանդությունների վիրահատական բուժման մեթոդն ու ցուցումները:

Նա մշակել է խպիպի հեռացման, կոկորդի էքստիրպացիայի և նմանատիպ այլ վիրահատությունների մեթոդները, հատուկ ուշադրություն է դարձրել որովայնային վիրաբուժությանը: Մոսկվայում աշխատելու տարիներին նա առաջիններից էր, որ կիրառեց գաստրոստոմիան, իսկ Պետերբուրգում՝ «Մերֆիի կոճակը»:

Նրա մյուս կարևոր նորամուծություններից է ռուսական վիրաբուժության մեջ պղպջակավոր կարի կիրառումը:

Նիկոլայ Սկլիֆոսովսկին` Ի.Ի. Նասիլովի հետ համատեղ, կեղծ հոդերի դեպքում առաջարկել է երկար խողովակավոր ոսկրերի միացման նոր եղանակ, որը ստացել է «Սկլիֆոսովսկու կողպեք» կամ «ռուսական կողպեք» անվանումը:
Հետևելով եվրոպական գիտությանը՝ նա մշտապես գտնվում էր վերջինիս մակարդակին, կիրառում և ինքն էլ մշակում էր պլաստիկ վիրահատությունների նոր եղանակներ: Լայնորեն քարոզում էր անտիսեպտիկայի և ասեպտիկայի մեթոդները, և Ռուսաստանում առաջիններից էր, որ երկու մեթոդն էլ ներդրեց վիրաբուժական պրակտիկայում: 1885 թ., լինելով Պիրոգովյան առաջին համաժողովի պատվավոր նախագահ Սկլիֆոսովսկիn հանդես եկավ անտիսեպտիկային վերաբերող «Հականեխիչ մեթոդների շնորհիվ` վիրաբուժության հաջողությունները» զեկուցումով:

Ռուսաստանում դա հին վիրաբուժությունից նորին անցնելու պահն էր:

Պրոֆեսոր Սկլիֆոսովսկին հայտնի հասարակական գործիչ էր. ակտիվ մասնակցել է ռուս բժիշկների պիրոգով-յան համաժողովներին:

Նա Մոսկվայում (1897թ.) Բժիշկների 12-րդ միջազգային կոնգրեսի և նրա վիրաբուժական սեկցիայի կազմակերպիչն էր (կազմկոմիտեի նախագահ):

Նրան է պատկանում «Ռուս վիրաբույժների համաժողովի» իրականացման նախաձեռնությունը: 1900 թ. նա ռուս վիրաբույժների առաջին համաժողովի կազմակերպիչներից և նախագահներից էր: Այդ համաժողովում նրան մեծարեցին` գիտական և վիրաբուժական գործունեության քառասունամյակի կապակցությամբ:

Նիկոլայ Սկլիֆոսովսկին եղել է «Վիրաբուժական տարեգրություն» ամսագրի համախմբագիրը և «Ռուս վիրաբուժության տարեգրություն» ամսագրի, ապա «Ռուս վիրաբուժական արխիվի» հիմնադիրն ու համախմբագիրը: Հարկ է նշել, որ «Տարեգրությունը» վիրաբույժների առաջին օրգանն էր Մոսկվայում:  

Սկլիֆոսովսկին կրթել է աշակերտների և հետնորդների մեծաթիվ բանակ: Նրա սաներից են Տրաուբերը, Կուզմինը, Սպիժարնին, Սարիչևը, Յակովլևը, Զեմացկին, Աուեն, Յանովսկին, Չուպրովը և այլք:

Սկլիֆոսովսկու կազմակերպած դասընթացները Ելեպինյան ինստիտուտում նպաստեցին գործնական վիրաբուժության տարածմանը շրջանային, հատկապես գավառական բժիշկների շրջանում:

Նրա անվան գիտահետազոտական ինստիտուտը` հայտնի Սկլիֆը, վաղուց դարձել է բանահյուսության «հերոս»: Նրա մասին կեսկատակ-կեսլուրջ ասում էին, որ միակ ինստիտուտն է, որ կարելի է ընդունվել առանց քննության: Սկլիֆոսովսկին ինքն էլ մշակույթի մաս էր.  «Կովկասի գերուհին» ֆիլմում Յուրի Նիկուլինի մարմնավորած հերոսի` «Կարճ կապիր Սկլիֆոսովսկի» արտահայտությունը դարձել է թևավոր խոսք:

Բժշկության ոլորտում նրա վաստակը հնարավոր չէ գերագնահատել: Նա ստեղծել է Ռուս բժիշկների համայնքը, կլինիկան, պարբերաբար կազմակերպել է վիրաբույժների համաժողովներ, որտեղ բժիշկները բարձրացնում էին իրենց որակավորումը, ստեղծել է բժշկական պարբերականներ և առաջին մարդն էր, որ կանանց համար հասանելի դարձրեց վիրաբուժական պրակտիկան:

Սկլիֆոսովսկին չէր վախենում աշխատանքից: Նա ստանձնեց Մոսկվայի համալսարանի վիրաբուժական կլինիկայի ղեկավարումը, երբ այն ողբալի վիճակում էր, և դարձրեց Եվրոպայի լավագույն բուժական հաստատություններից մեկը:

Միայն Սկլիֆոսովսկու շնորհիվ հազարավոր հիվանդներ խուսափեցին հետվիրահատական վարակից և բարդություններից:
Իր ժամանակին Սկլիֆոսովսկին մեծ հարգանք էր վայելում: Դրա վկայությունն է նաև այն, որ հենց նա է կարողացել ստանալ Մոսկվայում Նիկոլայ Պիրոգովի արձանի տեղադրման թույլտվությունը: Այդ խնդրանքով Սկլիֆոսովսկին դիմել է կայսրին` վերջինս էլ չի մերժել: Այդպես Ռուսաստանում դրվեց գիտնականի առաջին արձանը:

Չնայած իր ձեռքբերումներին՝ Սկլիֆոսովսկին երբեք չի պարծեցել իր հեղինակությամբ և կտրականապես արգելել է տոնակատարություն կազմակերպել Մոսկվայի համալսարանում իր աշխատելու 25-ամյակի կապակցությամբ: Այդ օրը աշխարհի տարբեր անկյուններից նա շուրջ 400 շնորհավորական նամակ է ստացել:

Կյանքի վերջին տարիներին Նիկոլայ Սկլիֆոսովսկին հեռացավ աշխատանքից գլխուղեղի կաթվածի պատճառով: Նա տեղափոխվեց Պոլտավայից ոչ հեռու գտնվող իր կալվածքը և սկսեց զբաղվել այգեգործությամբ:

Նրա մահվանից գրեթե անմիջապես հետո ստացվեց նրա որդու՝ Նիկոլայի մահվան լուրը` ռուս-ճապոնական պատերազմի ընթացքում մարտական գործողությունների ժամանակ: Սկլիֆոսովսկու մյուս որդին՝ Ալեքսանդրը, անհայտ կորել է Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ:

Սկլիֆոսովսկու գեներալի կոչումը մահաբեր դարձավ նրա կնոջ և դուստրերի համար: 1919 թ., Պոլտավայի վրա Կարմիր բանակի հարձակման ժամանակ նրանք դաժանորեն սպանվեցին իրենց տանը: Պատճառը Սկլիֆոսովսկու ուսանկարն էր՝ գեներալի համազգեստով: Բոլշևիկները խոշտանգեցին վիրաբույժի անդամալույծ այրուն, աղջիկ-ներին տանջամահ արեցին:
...Իսկ 1923 թ. խորհրդային կառավարությունը Սկլիֆոսովսկու անունով կոչեց Մոսկվայի Շտապօգնության ինստիտուտը:

Պատում

«Պետք է լսեի ամուսնուս, պետք էր հեռանալ: Ամենուր ավազակներ են թափառում, փնտրում են խորհրդային կարգերի դեմ դավադիրների: Աստված իմ, ահավոր է: Իսկ եթե նրանք գա՞ն այստեղ: Չէ, պետք էր հեռանալ», – Տամարա Տերսկայան դուրս եկավ հսկայական դատարկ տան ծածկապատշգամբ:

«Ինչ եմ խոսում: Իսկ մայրի՞կը: Նա պարզապես չէր դիմանա արտերկիր տեղափոխվելուն: Նրան տեղաշարժելը սպանելուն հավասար է: Ինչ վախկոտն եմ ես: Մենք վախենալու հիմք չունենք, մենք որևէ կապ չունենք դավադրության հետ: Բացի այդ, մենք իրենց սիրելի Լենինի կողմից ստորագրված թուղթ ունենք: Այնտեղ սևով սպիտակի վրա գրված է, որ մեր ընտանիքի վրա ռեպրեսիաները չեն տարածվում: Ոչ, տեղափոխման մասին խոսք անգամ լինել չի կարող», – սարսռաց երիտասարդ կինը:

Այգուց լսվում էին հարբածների գոչյունները և ձիերի խրխնջոցը: Բոլշևիկամետ ջոկատը՝ Բիբիկովի հրամանատարությամբ, մտավ Յակովների կալվածք:

Հրամանատարն արդեն մի քանի րոպե զննում էր փաստաթղթերը: Երկու կանայք՝ երիտասարդ և ծեր, սեղմվել էին միմյանց: Տան մեջ շրջում էին կեղտոտ, ցնցոտիավոր մարդիկ, որոնք հայհոյելով՝ պահարաններից իրերն էին շպրտում հատակին: Նրանցից մեկը մատնացույց արեց հոր դիմանկարը: Հրամանատարը հայացքն ուղղեց նկարին, որտեղից իրեն էր նայում գեներալի համազգեստով մի տղամարդ: «Ո՞վ է:» – հարցրեց Բիբիկովը:. «Հորս դիմանկարն է, նա 15 տարի առաջ է մահացել, նա….», – Տամարան չհասցրեց ավարտել խոսքը: Ինչ-որ մեկը հրացանի կոթով հարվածեց նրա դեմքին: «Գեներալի աղջի՞կ: Վերացնել», – կարճ հրամայեց Բիբիկովը:

Գիշերը գյուղացիները թաղեցին խոշտանգված կանանց մարմինները: Ինչ-որ մեկը, անցնելով հյուրասենյակով, մի պահ կանգ առավ դիմանկարի մոտ: «Ներեցեք, պարոն, չխընայեցին»,– մրմնջաց մորուքավոր տղամարդը և դուրս եկավ սենյակից: Ի դեպ, դիմանկարի տղամարդը երբեք զինվորական չէր եղել: Գեներալի կոչումը նրան շնորհվել էր որպես առաջնագծի բժիշկ: Նիկոլայ Սկլիֆոսովսկու տեսած մարտերը մեկով չէին սահմանափակվում: Եվ դրանցից յուրաքանչյուրում նա ձգտում էր հաղթել, հաղթել նույնիսկ մահին:

http://www.dubossary.ru/
https://medobr.com
https://24smi.org
http://www.hrono.ru

«ՍԱԼՈՒՏԵՄ» առողջ ապրելակերպի ամսագիր
Պետական գրանցման համար․ 211․200․00969
[email protected]
+(374) 91 64 10 15
+(374) 98 79 15 15

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ