Հեստացիայի ախտաբանությամբ մայրերից ծնված երեխաների մոտ նեյրոսպեցիֆիկ էնոլազայի մակարդակի վերլուծությունը

ժամանակակից պերինատոլոգիայում գրանցված առաջընթացը հանգեցրեց նոր խնդիրների լուծման անհրաժեշտությանը, որոնք կապված են պտղի անտենատալ պաշտպանության և հեստացիոն պրոցեսի հետ [3,7,13,15]: Առաջնակարգ դերը պատկանում է քրոնիկական ընկերքային անբավարարությանը, որը լինելով հղիության ամենահաճախակի բարդությունը (14-ից - 22%), ուղեկցվում է հիպօքսիայով, պտղի ներարգանդային աճի դանդաղումով:

Այն պերինատալ հիվանդացության (մինչև 60%) և մահացության ամենահաճախակի հանդիպող պատճառներից մեկն է [2,7,8,10,15]: Պտղի ներարգանդային քրոնիկական հիպօքսիայի պատճառները հետևյալներն են` հղիության ախտաբանություն (շաքարային դիաբետ, ինֆեկցիաներ, անեմիա,  անոթային հիպերթենզիա և այլն), բազմաջրություն, սակավաջրություն, բազմապտուղ հղիություն և այլն [2,3,13,15]: 

Քրոնիկ ընկերքային անբավարարության  հետևանքով պտուղը զարգանում է երկարատև քրոնիկ հիպօքսիայի պայմաններում, որն էլ իր հերթին  անտենատալ շրջանում ԿՆՀ (կենտրոնական նյարդային համակարգ)-ի ախտահարման հիմնական պատճառ է դառնում (Баканов М.И., Алатырцев В.В.; 2003.) [5]:

Նեոնատալ շրջանում ԿՆՀ-ի վիճակի գնահատման տեխնիկական հնարավորությունների  լայնացումը կմեծացնի  ուղեղի պերինատալ  ախտահարումների բացահայտման հաճախականությունը  և կվերացնի նշված թերությունները [1,9,10,17]:  Այս առումով վերջին տարիներին սկսել են ակտիվորեն քննարկել օբյեկտիվ լաբորատոր ցուցանիշների օգտագործումը, որոնք վկայում են ԿՆՀ-ի  անբարեհաջող վիճակի մասին [1,4,6,11,16]: Նյարդային համակարգի վնասման մարկերների ճշտումը և նրանց պաթոգենետիկ նշանակության հիմնավորումը վաղ ախտորոշման և վիճակի ծանրության գնահատման, բուժման հնարավորին չափ վաղ սկզբի համար ունի հսկայական նշանակություն: Օտարերկրյա գիտնականների կողմից կատարված մի շարք հետազոտություններ վկայում են ՆՍԷ-ի (նեյրոսպեցիֆիկ էնոլազա) ախտորոշիչ  նշանակության օգտին [14,18,19]: Վերջին տարիների ուսումնասիրություններում հայտնվեցին հաղորդագրություններ պերինատալ հիպօքսիա տարած երեխաների կենսաբանական հեղուկներում բիոքիմիական (նեյրոսպեցիֆիկ էնոլազա, միելին հիմնական սպիտակուց, գլիոֆիբրիլյար թթու սպիտակուց) ցուցանիշների վաղաժամ որոշման տեղեկատվական լինելու վերաբերյալ [1,5,10,12]: Ա. Իսիազի և Մ.Կոլբերի կողմից կատարված փորձարարական  ուսումնասիրություններով [5] ցույց տրվեց, որ ՆՍԷ-ի մակարդակի բարձրացումը կախված է գլխուղեղի վնասման ծանրության ասիճանից: Նույն հեղինակների կողմից հետազոտվել են մենինգիտով, մենինգոէնցեֆալիտով երեխաններ: Արդյունքում բացահայտվել է արյան մեջ էնոլազայի մակարդակի և ախտաբանական  պրոցեսի ծանրության միջև եղած կորելյացիոն կապը: 

Նեյրոսպեցիֆիկ էնոլազան   (ՆՍԷ) - ԿՆՀ-ի ներբջջային ֆերմենտ է, որը հանդիպում է նեյրոէկտոդերմալ  ծագման բջիջներում (գլխուղեղի նեյրոններում և պերիֆերիկ նյարդային հյուսվածքում): Ներկայումս ՆՍԷ-ն դիտարկվում է որպես նեյրոնների վնասման առավել բնորոշ մարկեր, ծառայում է որպես ինդիկատոր` ԿՆՀ-ի դիֆերենցվածության աստիճանի որոշման համար (ՆՍԷ-ն հայտնաբերվում է նեյրոնային դիֆերենցման համեմատաբար ուշ փուլերում, սինապտոգենեզին զուգահեռ, այսինքն 22-շաբաթական հղիությունից հետո) [5,12] և հանդիսանում է բոլոր դիֆերենցված նեյրոնների ներկայումս հայտնի,  փաստացիորեն ընդհանուր միակ մարկերը: ԿՆՀ-ի ծանր ախտահարմամբ երեխաների մոտ ՆՍԷ-ի բարձր մակարդակը բացատրվում է  հեմատո-էնցեֆալիկ բարյերի վնասմամբ և ուղեղ-արյուն ուղղությամբ թափանցելիության բարձրացմամբ (թթվածնային անբավարարութան ազդեցության տակ): ՆՍԷ-ն կենսաբանորեն բավականին կայուն նյութ է, ԿՆՀ-ի  պերինատալ ախտահարման ախտորոշման նպատակով ՆՍԷ-ի որոշումը կարելի է համարել օպտիմալ [1,11]: Հետազոտության մեջ որպես ԿՆՀ-ի վնասման մարկեր է վերցվել ՆՍԷ-ն: 

Հետազոտության նպատակը

Սույն հետազոտության նպատակն է որոշել և վերլուծել նեյրոսպեցիֆիկ էնոլազայի մակարդակը  հեստացիայի տարբեր ախտաբանությամբ մայրերից ծնված երեխաների մոտ:

Հետազոտության նյութը և մեթոդները

Հետազոտությունը իրականացվել է 136 երեխաների մոտ, որոնցից 20-ը ծնվել են առողջ մայրերից, նորմալ ընթացքով հղիությունից և վաղ նեոնատալ շրջանում գնահատվելով որպես առողջ նորածիններ` կազմել են  հսկիչ խումբը: Մյուս 116 երեխաները ծնվել են հեստացիայի տարբեր ախտաբանությամբ զուգակցված հղիությունից` կազմելով հետազոտվող խումբը: Այս խումբը ըստ հեստացիայի ախտաբանության բաժանվել է 5  ենթախմբերի: ՆՍԷ-ն որոշվել է ինչպես հետազոտվող, այնպես էլ հսկիչ խմբի բոլոր նորածինների պորտալարային արյան շիճուկում, ծնվելուց անմիջապես հետո, իմունոհեմիլյումինեսցենտային մեթոդով, տեստ-հավաքածուների միջոցով:

Հետազոտության արդյունքները և քննարկումը

Հետազոտության ընթացքում իրականացվել է պորտալարային  արյան մեջ ՆՍԷ-ի մակարդակի համեմատական վերլուծություն ըստ մանկաբարձական ախտաբանության բաժանված ենթախմբերում (Աղյուսակ 1):

ՆՍԷ-ի մակարդակը ըստ հղիության ախտաբանության բախշված ենթախմբերում

Աղյուսակ 1

A  ենթախմբի (երեխաներ, որոնց մայրերի ներկա հղիությունը զուգակցվել է հեստոզով) նորածինների մոտ ՆՍԷ-ի մակարդակ կազմել է 58,70±3,88 մկգ/լ: C (երեխաներ, որոնց մայրերի ներկա հղիությունը զուգակցվել է շաքարային դիաբետով)  և D (երեխաներ, որոնց մայրերի ներկա հղիությունը զուգակցվել է անոթային հիպերտենզիայով)   ենթախմբերի նորածինների մոտ ՆՍԷ-ի մակարդակի զգալի տարբերություններ չի գրանցվել, համապատասխանաբար կազմելով 44,47±8,12 մկգ/լ (p1-3>0,2 և p2-3>0,1 )  և 44,48±4,75 մկգ/լ (p1-4>0,1): Ամենացածր ցուցանիշը գրանցվել է B ենթախմբի(երեխաներ, որոնց մայրերի ներկա հղիությունը զուգակցվել է անեմիայով)  նորածինների մոտ  (40,7±5,05 մկգ/լ, p1-2

Ընդ որում ներարգանդային մոնոինֆեկցիա ախտորոշվել է 41 երեխաների մայրերի մոտ, զուգակցված ինֆեկցիոն ախտաբանություն` 16-ի մոտ: Համապատասխան սկզբունքով  բաժանված ենթախմբերում գրանցվել է ՆՍԷ-ի մակարդակի զգալի տարբերություններ` 72,94±4,57 մկգ/լ   և  89,57±5,31 մկգ/լ: 

Եզրահանգումներ

• Հետազոտման արդյունքում ստացված տվյալները թույլ են տալիս եզրակացնել, որ անեմիայով, անոթային հիպերտենզիայով և շաքարային դիաբետով զուգակցված հղիություններից ծնված երեխաների մոտ ՆՍԷ-ի մակարդակը զգալիորեն ավելի  ցածր է, քան հեստոզով և ներարգանդային ինֆեկցիաներով զուգակցված հղիություններից ծնված երեխաների մոտ:

• Նաև պարզվեց, որ ներարգանդային պոլիինֆեկցիայով զուգակցված հղիությունից ծնված երեխաների մոտ ՆՍԵ-ի մակարդակը ավելի բարձր է, քան մոնոինֆեկցիայով զուգակցված հղիությունից ծնված երեխաների մոտ: Այսպիսով ներարգանդային զարգացման ընթացքում զուգակցված ինֆեկցիոն ախտաբանությունը նպաստում է ԿՆՀ-ի    առավել ծավալուն և խորը ախտահարմանը:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ