Կաթվածի բուժումը Հայաստանում առաջանային խնդիր է. Կայացավ «Կաթվածի բուժումը 2013» գիտաժողովը

Սեպտեմբերի 18-19 Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի նիստերի դահլիճում կայացավ «Կաթվածի բուժումը 2013» խորագրով միջազգային գիտաժողովը:

Գիտաժողովը նվիրված էր գլխուղեղի արյան շրջանառության սուր խանգարումներին: Բացման խոսքով հանդես եկան ՀՀ առողջապահության նախարար Դերենիկ Դումանյանը, ԵՊԲՀ ռեկտոր Միքայել Նարիմանյանը, ՀՀ առողջապահության նախարարության գլխավոր նյարդավիրաբույժ Ռուբեն Ֆանարջյանը:

Իր խոսքում Դերենիկ Դումանյանը նշեց, որ քաջածանոթ է Հայաստանում այս ոլորտի հիմնադրման նախապատմությանն ու բուն գործընթացին և անձամբ է ճանաչում նախաձեռնողներին։ «Պետք է արժանին մատուցել թե´ նախաձեռնողներին, թե´ մեր մասնագետներին, ի դեմս կլինիկայի ղեկավար, Երևանի պետական բժշկական համալսարանի նյարդավիրաբուժության ամբիոնի վարիչ, պրոֆեսոր Ռուբեն Ֆանարջյանի ու նրա թիմի, և փաստել, որ անցած երեք տարիների ընթացքում գլխուղեղի արյունազեղումներով հիվանդներն այստեղ բավական արդյունավետ բուժում են ստանում»։ Նախարարը միաժամանակ հարկ համարեց նշել, որ այլ տեսակի կաթվածներով սակավաթիվ հիվանդներ են բուժվում։ 

–   Պարոն Դումանյան, Ձեր ելույթում նշեցիք, որ Հայաստանում դեռևս շատ անելիքներ կան գլխուղեղի կաթվածի ուսումնասիրման և բուժման ոլորտում: Ի՞նչ պատկեր է մեզ մոտ, եթե խոսենք զուտ վիճակագրական տվյալներով:

–   Պետք է ասել, որ ուղեղի կաթվածն ամենավտնգավոր հիվանդություններից է, որը բերում է բարձր հաշմանդամության, եթե չնշենք մահացության բարձր հավանականության մասին: Հայաստանի Հանրապետությունում տարեկան արձանագրվող հինգ հազարից ավել գլխուղեղի կաթվածներով հիվանդների շուրջ 50%-ի մոտ, ցավոք, հիվանդությունն ավարտվում է մահվան ելքով:

–   Իսկ ինչպիսի՞ն է պատկերը ավելի զարգացած երկրներում:

–   Իմ նշած ցուցանիշներն աշխարհում արդեն փոխվել են: Զարգացած երկրներում ուղեղի կաթվածից մահացությունը 20% է կազմում: Այդ երկրներում անընդհատ նոր մեթոդներ են կիրառվում հիվանդության բուժման և հետագա բարդությունները կանխարգելելու նպատակով: Տարբերությունը կախված է բժիշկների պատրաստվածության ցուցանիշից և  նորագույն սարքավորումների կիրառությունից:

–   Ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկվում մեզ մոտ` մահացության ցուցանիշն ավելի նվազեցնելու և միջազգային փորձին հասնելու նպատակով:

–   Արդեն երեք տարի է, ինչ Երևանի պետական բժշկական համալսարանի «Հերացի» թիվ 1 հիվանդանոցային համալիրում ստեղծել ենք անոթային նյարդավիրաբուժության մասնագիտացված կենտրոն` հագեցած ժամանակակից սարքավորումներով և արտերկրներում վերապատրաստված մասնագետներով:

–   Այդ դեպքում ո՞րն է խնդիրը, ինչու՞ Հայաստանում դեռևս չի նվազում մահացության բարձր ցուցանիշը:

–   Խնդիրն այն է, որ գլխուղեղի կաթվածի բուժումն իրականացվում է ներանոթային միջամտությունների միջոցով: Այս միջամտություններն արդյունավետ են, եթե կատարվում են հիվանդության զարգացման առաջին 4.5 ժամվա ընթացքում:

Կոնֆերանսի կարևորության և հետագա անելիքների մասին Մեդ-Պրակտիկը զրուցեց նաև ԵՊԲՀ ռեկտոր Միքայել Նարիմանյանի հետ:

–   Պարոն Նարիմանյան, այսօր մենք մասնակից ենք դառնում ամենատարբեր ձևաչափերի ու բնույթի կոնֆերանսների, և դրանցից շատերը սկսվում և ավարտվում են միայն դահլիճում` առանց  հետագա արդյունքների: Ինչո՞վ կառանձնանա այս կոնֆերանսը:

–   Շատ դիպուկ հարց տվեցիք: Կոնֆերանսը լինում է, անցնում, իհարկե որոշ արդյունքներ լինում են, բայց ամեն դեպքում… Այստեղ իրավիճակը փոքր-ինչ այլ է: Վիճակագրական այն տվյալները, որոնք ներկայացրեց պրոֆեսոր Ֆանարջյանը, ցույց են տալիս, որ ուղեղի կաթվածն ամենաարդիական խնդիրն է մեզ մոտ` բարձր մահացության ցուցանիշ, տարածված հաշմանդամություն: Ներկա կոնֆերանսով մենք ցանկանում ենք գրավել, համախմբել բոլոր այն մարդկանց, ովքեր զբաղվում են այս խնդրով, ունեն մեծ ներդրում կաթվածի դեմ պայքարում, բայց, այնուամենայնիվ, համախմբված չեն: Մենք հրավիրել ենք ԱՄՆ-ում աշխատող մեր հայրենակիցներին, ովքեր զգալի հաջողության են հասել ոլորտում, որպեսզի միասին ստեղծենք մի համակարգ, ծրագիր, որը կներառի հիվանդության կանխարգելում, վաղ ախտորոշում և ժամանակին վիրաբուժական միջամտություն, հետվիրաբուժական շրջանի վարում, հիվանդի ապաքինում ու երկրորդային բարդությունների կանխարգելում:

–   Ո՞րն է համալսարանի դերն այս գործում:

–   Համալսարանը լուրջ ներդրում ունի կոնֆերանսի թե´ կազմակերպման, թե´ անցկացման հարցում: Շատ կարևորում եմ, որ կոնֆերանսի արդյունքները, հնչած ելույթներն ու բարձրացրած խնդիրներն արտացոլվեն նաև ուսումնական ծրագրերում:

Մեր հաջորդ զրուցակիցը ՀՀ առողջապահության նախարարության գլխավոր նյարդավիրաբույժ Ռուբեն Ֆանարջյանն է:

–   Ի՞նչն առիթ կամ հիմք հանդիսացավ նմանատիպ կոնֆերանս կազմակերպելու համար:

–   Մեր կենտրոնի (Անոթային նյարդավիրաբուժության մասնագիտացված կենտրոն) 3 տարվա գործունեությունը ստիպեց անպայման կազմակերպել այս կոնֆերանսը: Գիտաբժշկության սկզբունքը հետևյալն է. պրակտիկը պետք է մտնի գիտության մեջ և հակառակը` գիտությունն արտացոլվի պրակտիկայի մեջ: Վերջին 3 տարիների ընթացքում մեզ հաջողվեց բավականին մեծ ռազմավարական նշանակություն ունեցող հարցեր լուծել Հայաստանի առողջապահական համակարգում: Այնուամենայնիվ, շատ հարցեր դեռ շարունակում են բաց մնալ: Այստեղ հրավիրված են ո´չ միայն նյարդաբաններ, նյարդավիրաբույժներ, այլև առաջնային օղակի մասնագետներ` ընտանեկան բժիշկներ, շտապ օգնության աշխատակիցներ: Եթե ուշադրություն դարձրեցիք, զեկուցումների ընթացքում կարմիր տողով  էկրանին գրված էր` ուղեղը ժամանակ է, ժամանակը` ուղեղ: Այսինքն շատ կարևոր են կամզակերպչական աշխատանքները: Պետք է ծառայությունը հասանելի լինի բոլորի համար:

–   Զեկույցներից մեկում նշվեց, որ արդյունավետ բուժման համար հիվանդին հարկավոր է օգնություն տրամադրել հիվանդության զարգացման առաջին 4-5 ժամվա ընթացքում: Պրակտիկորեն դա հնարավո՞ր է իրականացնել Հայաստանում:

–   Լավ հարց է: Իհարկե արդյունքի հասնելու ճանապարհին բարդությունները շատ են: Օրինակ, մենք շատ լավ գիտակցում ենք, որ այս ժամանակահատվածում մարզերից հիվանդներին անհնարին է հասցնել հիվանդանոց:  Բայց, եթե նույն մարզերում նյարդաբանն առաջին ժամերին ճիշտ մոտեցում ցուցաբերի, ապա անգամ 6 ժամ հետո կենտրոն տեղափոխված հիվանդի հետագա բուժման գործընթացն անհամեմատ արդյունավետ կլինի: Երևանում բնակվողների համար խնդիր չէ նշված ժամանակահատվածում մոտակա կենտրոն հասնելը, ինչը 15-20 րոպե կխլի, և թույլ կտա մեծացնել բուժման արդյունավետության և բարդությունների կանխարգելման հավանականությունը:

Կոնֆերանսի գլխավոր թեմաների մասին զրուցեցինք ԵՊԲՀ նյարդաբանության ամբիոնի վարիչ, բ.գ.դ., պրոֆեսոր Հովհաննես Մանվելյանի հետ:

–   Ինչքանո՞վ է կարևոր այսօր կաթվածի թեման մեր երկրում:

–   Կաթվածը մեծագույն խնդիր է մեր երկրի համար, քանի որ այս հիվանդության հետևանքով գրանցվող մահացության ցուցանիշը շատ բարձր է: Եթե անգամ հնարավոր է լինում խուսափել ճակատագրական ելքից, ապա շատ հաճախ հիվանդները դարնում են հաշմանդամնր: Այստեղ արդեն առողջապահական, հասրակական մեծ խնդիր է առաջանում:

–   Իսկ տարիքային ո՞ր շերտի համար է ավելի վտանգավոր գլխուղեղի կաթվածը:

–   Երիտասարդ տարիքում զարգացած կաթվածը շատ ավելի սարսափելի է, քան մեծ տարիքումը:  Մեր հիմնական խնդիրները երեքն են` կանխարգելում, ժամանակին ախտորոշում և երրորդը` ռացիոնալ բուժում: Այս կոնֆերանսն ուղղված է այս երեք խնդիրների կարգավորմանը:

–   Իսկ ինչպիսի՞ն է պատկերը հարևան երկներում, եթե համեմատենք Հայաստանի հետ:

–   Հայաստանում իրավիճակը շատ ավելի բարվոք է, քան հարևան երկրներում: Բայց դա չի կարող մեզ գոհացնել, քանի որ կաթվածը մնում է առողջապահական մեծ խնդիր: Իսկ զարգացած երկներում մահացության ցուցանիշը 20%-ից էլ ցածր է:  Դա ցուցանիշ է, որին պետք է ձգտել:

–   Ի՞նչ ձեռքբերումներ ունի Հայաստանը կաթվածի բուժման հարցում:

–   Վիճակագրական տվյալները ցույց են տալիս, որ ԵՊԲՀ-ում ստեղծված նյարդավիրաբուժության մասնագիտացված կենտրոնը շատ արդյունավետ է աշխատում: Այն դեղամիջոցները, որոնք կիրառվում են արտերկրներում, այսօր հասանելի են նաև Հայաստանում: Մեր հասարակությունը նույնպես սկսում է գնահատել առողջությունը, որ հաջողակ մարդը՝ առողջ մարդն է:  Կաթվածը, միանշանակ, երիտասարդանում է մեր երկրում, բայց կաթվածից մահացության ցուցանիշը սկսում է նվազել:

–   Կա՞ որոշակի ժամանակահատված, որը թույլ է տալիս ավելի արդյունավետ բուժում իրականացնել:

–   Թրոմբը, որը տեղակայված է զարկերակի մեջ, պետք է լուծվի  4 ժամվա ընթացքում: Այդ 4 ժամվա ընթացքում նախ հարազատները պետք է ճիշտ կողմնորոշվեն և ժամանակին դիմեն մասնագետի կամ շտապ օգնության: Հիվանդանոցում պետք է հնարավորինս արագ հաստատվի կաթվածի առկայությունը, ունենա համապատասխան տեխնիկա, և այս ամենը 4 ժամվա ընթացքում: Փորձը ցույց է տալիս, որ այս ամենը պրակտիկորեն հնարավոր է:

Գիտաժողովը կազմակերպել էր Երևանի Մ.Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանը` Առողջապահության նախարարության, Հայ օգնության ֆոնդի և ՀԲՀՎ նյարդաբանների խմբի հետ համատեղ: Կոնֆերանսի կազմակերպման գործում իր ներդրումն ուներ նաև «Շտադա» գերմանական դեղագործական ընկերությունը:

Մենք զրուցեցինք «Շտադա» գերմանական դեղագործական ընկերության բժշկական ներկայացուցիչ Լիլիթ Տոնոյանի հետ:

–   Լիլիթ, Շտադա դեղագործական ընկերությունն իր մասնակցությունն ու աջակցությունն է ունենում Հայաստանում կամզակերպվող գրեթե բոլոր կարևորագույն կոնֆերանսներին: Ի՞նչ նորություն կամ ի՞նչ առաջարկ է ներկայացնում «Շտադա»-ն այս ոլորտում:

–   Շտադա ընկերությունն այս կարևորագույն կոնֆերանսին ոչ միայն աջակցում է իր մասնակցությամբ: Կոնֆերանսի թեման հրատապ է, քանի որ կաթվածի ժամանակակից բուժումը մեծ առաջընթաց է ապրել: Մեր ընկերությունն իր դեղամիջոցներն է ներկայացնում, որոնք անփոխարինելի են կաթվածի բուժման գործընթացում: Մեր կարգախոսն է. միավորել ուժերը` հանուն առողջ հասարակության:

–   Ի՞նչ դեղամիջոցի մասին է խոսքը, ի՞նչ է ներկայացնում «Շտադա»-ն այս ոլորտում:

–   Թերապիայի ոլորտում ներկայացնում ենք հարուստ տեսականի: Մասնավորապես. կաթվածի դեպքում առաջարկում ենք մետաբոլիկ  «Միկսիպրիմ» դեղամիջոցը, որը լավացնում է գլխուղեղում արյան շրջանառությունը,  «Օմարոն»-ը, հակաբիոտիկներ, որոնք անհրաժեշտ են կաթվածով հիվանդին բուժելիս ինչպես նյարդավիրաբույժներին, այնպես էլ թերապևտներին: Ընկերության գնային քաղաքականությունը դեղորայքային բուժումը հասանելի է դարձնում բոլոր հիվանդների համար, այդ պատճառով «Շտադա»-ն համարվում է ամենաշատ նշանակվող և ամենաարդյունավետ դեղամիջոցների արտադրողը:

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ