Դեղագործությունը՝ հեռանկարային ոլորտ. պետություն-մասնավոր հատված համագործակցությունը կայանում է

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ դեղագործությունը Հայաստանում ընդգրկված է արդյունաբերության քաղաքականության ռազմավարության ծրագրում որպես գերակա ուղղություն, այդ ոլորտին միտված գործողությունները կանոնակարգվում են ըստ վերջինից բխող հայեցակարգի։

Հիշեցնենք, որ ռազմավարությամբ շեշտադրված են տեղական արտադրանքի արտահանման ծավալների ընդլայնումը, գործող ընկերությունների համար բարենպաստ պայմանների ստեղծումը, վարկավորման սուբսիդավորումը եւ ձեռնարկությունների արտադրական ներուժի խթանումը։

«Պետական աջակցություն ՀՀ արտահանմանն ուղղված արդյունաբերական քաղաքականության ռազմավարությամբ նախատեսված միջոցառումների իրականացման» 2013թ. ծրագրի շրջանակներում ՀՀ արտահանմանն ուղղված արդյունաբերական քաղաքականության ռազմավարությամբ ընտրված ոլորտների ընկերություններին կտրամադրվի շուրջ 463, 7 մլն դրամի պետական աջակցություն։ Այս գումարի շրջանակներում նախատեսվում է իրականացնել միջոցառումների շարք, որոնք, բացի վերը նշվածից, կօժանդակեն արտադրական գործունեության վարկավորմանը, միջազգային սերտիֆիկատների համաֆինանսավորմանը, օրինակ՝ դեղերի գրանցմանը եւ այլն, միջազգային ցուցահանդեսների մասնակցության ապահովմանը, գործարար կապերի հաստատմանը, վերապատրաստման դասընթացների մշակմանը եւ շուկայական տեղեկատվության ապահովմանը։ Արտահանմանն ուղղված արդյունաբերության զարգացման ռազմավարության ներքո արդեն մշակվել եւ հաստատվել է դեղագործության զարգացման պետական ծրագիրը։

Ոլորտի պատասխանատուներն ու ներկայացուցիչները առիթ ունեցան բարձրաձայնելու այն մասին, որ դեղագործությունը իսկապես մեր երկրի համար հեռանկարային ճյուղ է եւ ունի զարգացման բավական մեծ ներուժ։ Արդյունաբերության զարգացման հիմնադրամի տնօրեն Հայկ Միրզոյանի տեղեկացմամբ, իրականացվող պետական ծրագրերի շրջանակներում մեծ ձեռքբերում է համարվում միջազգային հանրահայտ կազմակերպությունների ներգրավումը մեր արտադրության ոլորտներում։ Դեղագործության ոլորտում պետության սուբսիդավորումը հնարավորություն է տալիս արտադրող ընկերություններին մատչելի պայմաններում վարկավորվելու՝ ընդլայնելով թե՛ գործունեությունը, թե՛ արտադրանքի ծավալները։ Ինչպես վստահեցրեց հիմնադրամի տնօրենը, այն ընկերությունների գործունեությունը, որոնք միտված են արտահանմանը, հիմնադրամի կողմից համաֆինանսավորվում են սերիտիֆիկատների ստացման առումով՝ կրելով ծախսերի մոտ 50 տոկոսը։ Արտահանումը խթանելու նպատակով Հայաստան են հրավիրվելու օտարերկրյա վաճառքի ցանցի ներկայացուցիչներ՝ գործարար կապերի հաստատման համար։ Այս ուղղությամբ միջոցառումներ են նախատեսվում, ինչի մասին հանդիպման բանախոսները կտեղեկացնեն առաջիկայում։ Հիմնադրամը աջակցում է ընկերություններին նաեւ միջազգային ցուցահանդեսների կազմակերպման առումով եւս՝ իրականացնելով նաեւ կրթական մասնագիտական վերապատրաստման ծրագրեր։ Դեղագործության ոլորտը մասնավորեցնելով, Հայկ Միրզոյանը նշեց, որ այս ուղղությամբ ակտիվ համագործակցություն է ընթանում պետական ու մասնավոր հատվածների միջեւ, ինչը հնարավորություն է տվել ոլորտում աճ արձանագրել թե դեղարտադրության, թե ծավալների ընդլայնման եւ թե արտահանման առումով։
Ըստ վիճակագրական տվյալների՝ 2012թ. հունվար—դեկտեմբեր ամիսներին 15 դեղարտադրող կազմակերպությունների կողմից թողարկվել է շուրջ 3,5 մլրդ դրամի արտադրանք, ինչը նախորդ տարվա համեմատ աճել է 6,8 տոկոսով։ Նույն ժամանակահատվածում իրացման ծավալը կազմել է 4,1 մլրդ դրամ՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ աճելով 22,8 տոկոսով։ Աճել է նաեւ դեղերի արտահանման ցուցանիշը։ Ընդհանուր առմամբ իրացվել է 50,7 տոկոսի ապրանք, ինչը նախորդ տարվա տվյալների համեմատ աճել է 42,2 տոկոսով։ Դեպի այլ երկրներ արտահանումների մասնաբաժինը կազմել է 1,4 մլրդ դրամ, աճը՝ 76,2 տոկոս, իսկ դեպի ԱՊՀ երկրներ արտահանված ապրանքների ծավալը կազմել է 1,4 մլրդ դրամ, աճը՝ 30,6 տոկոս։

Ըստ այս տարվա առաջին եռամսյակային տվյալների, դեղագործության ոլորտում աճել են ե՛ւ արտադրանքը, ե՛ւ իրացման ծավալները։ Թողարկված արտադրանքը աճել է 29, 3 տոկոսով, իրացումը՝ 32,1 տոկոսով։ Արտահանումը կազմել է 963 մլն դրամ։ Դեպի ԱՊՀ երկրներ արտահանումն աճել է 26,1 տոկոսով, իսկ այլ երկրներ՝ 86 տոկոսով։

Լրագրողների հետ հանդիպմանը ներկա էին նաեւ առաջատար դեղագործական ընկերությունների ներկայացուցիչներ, ովքեր ունեին պետական–մասնավոր հատված համագործակցության իրենց լավագույն փորձը։

«Լիկվոր» առաջատար դեղագործական ընկերության տնօրեն Սերգեյ Մաթեւոսյանը նշեց, որ իրենք ապահովում են ոլորտի արտադրանքի շուրջ 37 եւ արտահանման ծավալների 36 տոկոսը։ Ընկերության ներկայացուցիչը հարկ համարեց հիշեցնել, որ Հայաստանում հնարավոր եղավ բոլորովին նոր հենքի վրա ստեղծել միջազգային չափանիշներին համապատասխան դեղարտադրական ընկերություն, որն այսօր արտադրում է մոտ 60 տեսակ դեղորայք։ Կառավարության հետ համագործակցության արդյունքում, ինչպես նշեց ընկերության տնօրենը, վերջին երկու տարիների ընթացքում հնարավոր է եղել արտահանման աճ արձանագրել։ Միայն 2012 թ. աճը եղել է 42, 2 տոկոս, իսկ այս տարի մինչեւ մայիս արտահանումն աճել է 41 տոկոսով։ Նշենք, որ «Լիկվոր» դեղագործական ընկերությանը պետական աջակցություն տրամադրվել է երկու ուղղությամբ։ Առաջին աջակցությունը հատկացվել է 2009թ.՝ մոտ 900 մլն դրամ վարկավորմամբ, հակաճգնաժամային գործողությունների շրջանակներում, իսկ երկրորդ ուղղությունը՝ ներդրումային ծրագրի շրջանակներում, մասնավորապես ներմուծվող ապրանքների հաշվարկված ԱԱՀ—ի գումարների վճարման ժամկետի 3 տարի երկարաձգմամբ։ Ներդրումային ծրագրի շրջանակներում ընկերությունը կարողացել է ընդլայնել իր գործունեությունը, կառուցել 3200 քմ մակերեսով նոր մասնաշենք՝ հագեցած դեղագործական արտադրության ժամանակակից սարքավորումներով։ Գործարանի կառուցմանը եւ նոր սարքավորումների ձեռքբերմանն ուղղված ներդրումների ընդհանուր ծավալը կազմել է շուրջ 4,5—5 մլն դոլար։ Ի դեպ, նոր գործարանի GMP ստանդարտներին համապատասխանեցումը այսօր թույլ է տալիս տեղական արտադրանքը արտահանել նոր շուկաներ եւ ավելացնել արտադրանքի ծավալները։ Ընկերության արտադրանքի մոտ 60 տոկոսը արտահանվում է Վրաստան, Ուզբեկստան, Մոլդովա, Բելառուս, Ղազախստան եւ այլ երկրներ։ Ընկերության տնօրենը նշեց, որ հիմնադրամի հետ համագործակցության շրջանակներում օտարերկրյա դիստրիբյուտորների եւ բժիշկ մասնագետների այցը Հայաստան թույլ կտա նրանց ծանոթացնել մեր երկրի դեղարտադրության գործունեությանը, ինչը նոր գործարար կապերի հաստատման հնարավորություն կստեղծի։ Այս պահին ակտիվ աշխատանքներ են տարվում համապատասխան գերատեսչությունների հետ միջազգային սերտիֆիկացման գործընթացը ավարտին հասցնելու համար։ Հիմնադրամի կողմից համաֆինանսավորումը թույլ կտա իրատեսական դարձնել նաեւ դեղագործության ոլորտում այսչափ կարեւոր գործընթացը։ Հիմնադրամի հետ համագործակցության շրջանակներում, ինչպես հավաստիացրեց ընկերության տնօրենը, իրենք կարողացել են իրենց արտադրանքի արտահանումն ավելացնել 25 տոկոսով։
«Վիտամաքս» կենսատեխնոլոգիաների գործարանը մարդու առողջությանն ուղղված իր վերականգնող եւ ամրապնդող միջոցների արտադրությամբ տարածաշրջանում միակն է։ Գործարանն արտադրում է մասնագիտացված չոր պրոբիոտիկ միջոցներ եւ մոտ 16 ապրանքատեսակ, որոնք նախատեսված են ե՛ւ տեղական, ե՛ւ միջազգային շուկաների համար։ Ընկերության գիտարտադրական գործունեությունը ուղղված է օրգանիզմի իմունային համակարգը ամրացնող նոր միջոցների ձեռքբերմանը։ Ներկայումս, ինչպես հավաստիացրեց ընկերության տնօրեն Էդուարդ Դիլանյանը, իրենց արտադրանքը լիովին համապատասխանում է միջազգային ժամանակակից GMP ստանդարտներին։ Խոսելով հիմնադրամի հետ համագործակցության արդյունքներից, նա փաստեց, որ իրենց ընկերությունը եւս ներառված է դեղարտադրության ոլորտի զարգացման ծրագրում, եւ արդեն իսկ, բացի արտադրական ծավալների աճից, ընդլայնվել է նաեւ արտահանման աշխարհագրությունը։ Ընկերությանը հաջողվել է տեղական արտադրանքը արտահանել նաեւ ԱՄՆ եւ Ճապոնիա, Ուկրաինա եւ Բելառուս, որոնք իրենց արտադրական չափանիշներով արդեն որոշակի կայացած ապրանքանիշ են ստեղծել միջազգային շուկայում։ Բացի դեղերի արտադրությունից, ընկերությունն այսօր աջակցում է նաեւ կաթնամթերք արտադրող ընկերություններին՝ չոր մերանների հումքով, որոնց կիրառումն օգտակար է եւ առողջարար։

Իսկ ՀՀ դեղարտադրողների եւ ներմուծողների միության նախագահ Սամվել Զաքարյանը նշեց, որ հիմնադրամի հետ համատեղ իրենք արդեն ունեն սահմանած գործողությունների հստակ ժամանակացույց, որոնցից մի քանի միջոցառումներ արդեն բավական բարեհաջող իրականացվել են։ Միության նախագահը հայտնեց իր գոհունակությունը կառավարության հետ համագործակցությունից։ «Հայաստանը միակ երկիրն է ԱՊՀ երկրների շարքում, որտեղ պետությունը իր բյուջեից գումարներ է հատկացնում դեղագործության արտադրական գործունեության զարգացման համար։ Պետությունը իսկապես տարատեսակ աջակցություն է ցուցաբերում ընկերություններին, որպեսզի վերջիններս կարողանան ընդլայնել արտահանումը եւ ավելացնել արտահանվող երկրների թիվը, քանի որ այսօր բացի ԱՊՀ երկրներից ընկերությունները կարողանում են իրենց արտադրանքը այլ երկրներ եւս արտահանել՝ մեծացնելով հայկական ապրանքատեսակների վարկանիշը»,–նշեց Սամվել Զաքարյանը՝ հավելելով, որ պետություն–մասնավոր հատված համագործակցությունը իսկապես կայանում է։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ