(ՕՂԻ, ԳԻՆԻՆԵՐ, ԿՈՆՅԱԿՆԵՐ ԵՎ ԱՅԼՆ)

Երեխաների թունավորման մեղսակիցները հաճախ մեծահասակներն են, այդ թվում՝ ծնողները։ Կրտսեր տարիքի երեխաների մոտ սպիրտային ծանր թունավորում կարող է զարգանալ 20-30 մլ, իսկ բարձր տարիքի երեխաների մոտ՝ 150-200 մլ 40%-անոց սպիրտի ընդունումից։

Էթիլ սպիրտը ստամոքսաաղիքային ուղուց շատ լավ է ներծծվում։ Արյան մեջ առավելագույն խտություն հայտնաբերվում է 40-90 րոպե հետո։ Ներծծումը շարունակվում է 2-6 ժամ։ Ալկոհոլը տարածվում է բոլոր օրգաններում և, օքսիդանալով, վեր է ածվում ջրի և ածխաթթվի: Էթանոլի մոտ 10%-ը չփոփոխված ձևով արտազատվում է երիկամներով և թոքերով։ Կերակրող մայրերի մոտ այն կարող է արտազատվել կաթով։ Թունավոր ազդեցությունը պայմանավորված է նաև սպիրտի մետաբոլիտ նյութից՝ ացետալդեհիդից։

Սպիրտային թունավորման կլինիկան արտահայտվում է հոգեշարժ գրգռվածությամբ, շարժումների համադասության և ինքնավերահսկողության խանգարմամբ։ Մեծ քանակի ընդունման դեպքում այդ վիճակը խոխարինվում է կենտրոնական նյարդային համակարգի ընկճմամբ, գիտակցության խանգարումով, ռեֆլեքսների իջեցումով և կենսական կարևոր կենտրոնների՝ շնչական, անոթաշարժ, ինչպես նաև ջերմակարգավորման կենտրոնների արգելակումով։ Սպիրտի տեղային գրգռիչ ազդեցության հետ կապված առաջանում է փսխում։ Ացետալդեհիդն օժտված է սրտամկանի նկատմամբ արտահայտված թունավոր ազդեցությամբ, որի հետևանքով թուլանում է սրտամկանի կծկումների ուժը, իջնում է զարկերակային ճնշումը, երակային կանգ է առաջանում։ Ծանր թունավորումների դեպքում օքսիդացման պրոցեսների և սրտի գործունեության խանգարումների զուգակցումը առաջ է բերում հիպոքսիա և հյուսվածքային ացիդոզ, որը կարող է պատճառ լինել նյութափոխանակության պրոցեսների հետագա խանգարումների ու թոքերի այտուցի զարգացման համար։ Ացետալդեհիդի մեծ խտությունը խախտում է նաև լյարդի թունազերծող ֆունկցիան, նպաստում ջրազրկմանը։

Հատկապես ծանր է ընթանում թունավորումը մեթիլ սպիրտով։ Այս թունավորման ծանրությունը պայմանավորված է ոչ միայն ացիդոզի զարգացումով, այլև մրջնալդեհիդի (ֆորմալդեհիդ) թունավոր ազդեցությամբ։ Թունավորվածների մոտ արագ թուլություն, գլխացավ, սրտխառնոց, փսխում է զարգանում։ Այնուհետև լինում է հևոց, որովայնի, մեջքի և վերջույթների ցավեր։ Արագ, երբեմն հանկարծակի, զարգանում է կուրություն, բբերը լայնանում են, լույսի նկատմամբ ռեակցիան վերանում է։ Ֆորմալդեհիդի աստիճանաբար գոյացման հետևանքով մի քանի օր հետո կարող է առաջ գալ մահ, որը տեղի է ունենում շնչառության ծանր խանգարումներից (ցիանոզ, կոմա):

Բուժումը։ Սպիրտի հեռացման նպատակով կատարվում է ստամոքսի լվացում։ Բարձր տարիքի երեխաների մոտ արհեստականորեն փսխում են առաջացնում՝ ռեֆլեքսային ճանապարհով մեխանիկորեն գրգռելով լեզվի արմատը։ Արյան մեջ էթանոլի խտությունը նոսրացնելու նպատակով կատարում են հեղուկների ներերակային ներարկումներ (ֆիզիոլոգիական լուծույթ, գլյուկոզայի 5%-անոց լուծույթ, պլազմափոխարինողներ՝ հեմոդեզ և այլն)։ Էթիլային սպիրտի օքսիդացումն արագացնելու համար երբեմն ներարկում են գլյուկոզա՝ ինսուլինով կամ ֆրուկտոզա։ Հատկապես արդյունավետ է ֆրուկտոզայի 40%-անոց լուծույթի ներերակային սրսկումը։ Առանձնահատուկ ծանր դեպքերում կատարվում է հեմոդիալիզ կամ որովայնամզային դիալիզ։ Կենտրոնական նյարդային համակարգի խթանման համար նշանակում են կորդիամին, կոֆեին, կորազոլ, կարելի է օգտագործել անուշադրի սպիրտ։ Շնչառության ծանր խանգարումների ժամանակ անհրաժեշտ է կատարել թոքերի արհեստական օդափոխություն։ Սրտի գործունեության խիստ թուլացման դեպքում նշանակում են սրտային գլիկոզիդներ՝ կորգլիկոն, ստրոֆանթին, դիգոքսին և այլն։ Ծանր դեպքերում ացիդոզի վերացման նպատակով ներարկվում են հիմնային լուծույթներ (ներերակային, ներքին ընդունման ձևով, վերջնաղիքային՝ նատրիումի հիդրոկարբոնատ)։ Թունավորված երեխային անհրաժեշտ է տաքացնել և ծանր վիճակից դուրս բերելուց հետո խմեցնել տաք թեյ և սուրճ։ Նշանակվում են վիտամիններ՝ B6 (1-2 մլ), B1 (3-5մլ)՝ միջմկանային, 5%-անոց նիկոտինաթթու (0,5-1 մլ)՝ ենթամաշկային։

Մեթանոլով թունավորման դեպքում կատարվում են միևնույն միջոցառումները։ Ուժեղացվում է միզարտադրությունը կամ կատարվում է վաղ հեմոդիալիզ։ Մեծ տարիքի երեխաներին ներքին ընդունման ձևով տրվում է էթիլ սպիրտ, իսկ նրանց, ովքեր գտնվում են կոմատոզ վիճակում՝ ներերակային կաթիլային ներարկում են էթիլ սպիրտի 5%-անոց լուծույթ, օրը 1 մլ/կգ չափով (էթիլ սպիրտն արագացնում է մեթանոլի օքսիդացումը)։ Նշանակվում են պրեդնիզոլոն, վիտամին B1, ասկորբինաթթու, ԱՏՖ։

Կլինիկական մանկաբուժություն
Վ.Ա. Աստվածատրյան
Տեղեկատվություն. med-practic.com