Այրվածքաբանության ազգային կենտրոնում կան տուժածին դժվար իրավիճակներից դուրս բերելու անհրաժեշտ բոլոր միջոցները, թեև առկա է հիմնանորոգման կարիք

Այրվածքաբանության ազգային կենտրոնը հիմնադրվել է 1995թ.՝ Դավիթաշեն վարչական շրջանում գործող առանձին մասնաշենքում։ Մինչև այդ, տևական ժամանակ, գործել է թիվ 6 հիվանդանոցի տարածքում։ Ձևավորման փուլում կենտրոնն ունեցել է ընդամենը մեկ բաժանմունք, որը զբաղվել է ճառագայթային հիվանդության բուժմամբ:

«Հիմա ամեն բան այլ է» - նշում է հիվանդանոցի փոխտնօրեն Կարինե Բաբայանը, ով մասնագիտությամբ այրվածքաբան է, և արդեն երեք տարի է, ինչ մասնագիտությունից զատ, կատարում է նաև վարչարարական աշխատանքներ: Նա թվարկում է բաժանմունքներն ու առանձնահատուկ շեշտադրում վերակենդանացման ու անզգայացման բաժանմունքը, որն՝ իր իսկ խոսքերով, նոր տարածքում ստեղծելն օրակարգում առաջինն է եղել։ Նախքան բաժանմունքի մասին խոսելը, մատնանշում է գործող լաբորատոր (արյան կլինիկական և կենսաքիմիական, թթվահիմնային և էլեկտրոլիտային հետազոտություններ, կոագուլոգրամմա, շճաբանական և իմունոլոգիական հետազոտություններ, մեզի ընդհանուր հետազոտություն և այլն) և գործիքային ախտորոշիչ ծառայությունները (ՈՒՁՀ, ռենտգենոգրաֆիա/սկոպիա, ԷՍԳ, ԷխոՍԳ, սցինտիգրաֆիա)։

Փոխտնօրենը պատմում է, որ վերջին տարիներին բավականին մեծ աշխատանքներ են տարվել՝ կենտրոնը բարելավելու ուղղությամբ։

Վերակենդանացման բաժանմունքը զինվել է նոր բժշկական տեխնիկայով (կան բազմապիսի շնչառական սարքեր, նոր մոնիտորներ), կան բոլոր անհրաժեշտ միջոցները` բուժառուին դժվար իրավիճակներից դուրս բերելու համար։ 2020 թ. պատերազմի ընթացքում՝ ՀՀ առողջապահության նախարարության հանձնարարականով և աջակցությամբ ստեղծվեց շտապ բուժօգնության ծառայություն, որը զբաղվում էր վիրավոր զինվորների տեղափոխությամբ, իսկ պատերազմից հետո` կորոնավարակով բուժառուների սպասարկմամբ (հեռ.` 8033):

«Վերակենդանացման բաժանմունքն ունի իր առանձնահատկությունները, և զգալիորեն տարբերվում է այլ բուժհաստատություններում գործող նմանատիպ ծառայություններից։ Այն համարվում է 3-րդ դասի վերակենդանացման բաժանմունք: Սակայն կենտրոնում բարեկարգման աշխատանքների կարիք կա. սայլը տեղից դանդաղ է շարժվում։ Պատճառը  ֆինանսական խնդիրներն են, չկա հովանավորչական աջակցություն»,- ասում է տիկին Բաբայանը։

Խոսելով կենտրոնի ձեռքբերումներից ու հաջողություններից, նա նշում է, որ կենտրոնում այսօր բազմապիսի բարդ վիրահատություններ են իրականացվում։ Խոսքը նեկրէկտոմիայի (հյուսվածքների մեռուկացած գոտիների հեռացում), ամպուտացիաների (վերջույթի անդամահատում), պլաստիկ-ռեկոնստրուկտիվ վիրահատությունների մասին է։

«Հաճախ մեր կենտրոն ընդունված բուժառուն բավականին խորը այրվածքներ է ունենում, և անհրաժեշտություն է լինում կատարել նեկրէկտոմիա։ Ինչ խոսք, «բարբարոս» վիրահատություն է, որը կատարվում է ընդհանուր անզգայացմամբ, և հեռացվում է մարմնի մակերեսի մինչև 10-15 տոկոսը։ Դա արագացնում է տուժածի վերականգնման փուլը, նվազագույնի հասցնում թունավորման գործընթացը»,- ասում է մեր զրուցակիցն ու հավելում, որ, բարեբախտաբար, կենտրոնում կան բանիմաց երիտասարդ մասնագետներ, թեև կենտրոնի աշխատանքը, թող անհամեստ չհնչի, բարդ է, ֆինանսապես էլ՝ այսպես ասած, ոչ «հրապուրիչ»։

Խոսելով կենտրոնում առկա խնդիրների մասին, փոխտնօրենն ասում է, որ մաշկափոխարինիչների պակաս կար, բայց, դա իր լուծումն ունեցավ՝ արտերկրյա գործընկերների շնորհիվ։

«Գոյություն ունեն մաշկափոխարինիչներ, որոնք աշխարհում սինթեզված են քիչ քանակով։ Զարգացած երկրների այրվածքաբանական կենտրոններում մաշկափոխարինիչներ  բավականին շատ են կիրառվում: Մենք օգտագործում ենք այն ժամանակ, երբ մեզ օգնության ձեռք են մեկնում։ Պետք է նշեմ, որ այդ կլինիկաներում օգտագործում է նաև կոնսերվացված մարդկային մաշկ։ Կան հատուկ բանկեր, որտեղ մահացած մարդկանց մաշկ են կոնսերվացնում: Ցանկալի է, որ մեր երկրում նույնպես ստեղծվի նմանատիպ բանկ, որը կարող է տարածաշրջանում լինել միակը։

Կենտրոնը մշտապես կապի մեջ է արտերկրյա գործընկերների հետ, որոնք պատերազմի օրերին մեզ այցելած ժամանակ դրվատել են բաժանմունքներում իրականացվող աշխատանքները։ «Նրանց բառերն եմ ցիտում. «Ձեր կենտրոնի աշխատանքը չի զիջում ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում գործող կենտրոններին»։ Նման խոսքեր լսելը, ինչ խոսք, հաճելի է»։

Այրվածքաբանության ազգային կենտրոնն անգնահատելի աշխատանք է տարել պատերազմի օրերին։ Տիկին Բաբայանը մանրամասնում է.
«Առաջին իսկ օրվանից` սեպտեմբերի 27-ի երեկոյան, ընդունեցինք առաջին հիվանդներին։ Եթե չեմ սխալվում, 15 զինվոր էին, բոլորն ունեին պոլիտրավմաներ ու այրվածքներ։ Այլ կերպ չէր էլ կարող լինել. զենքն ունի կինետիկ ուժ, ուստի այրվածքներն էլ անխուսափելի են։

Գերծանրաբեռնված ու լարված աշխատանք ենք տարել։ Շարունակ կապի մեջ ենք եղել այլ բուժհաստատությունների բժիշկների հետ, որտեղ կային վիրավոր զինվորներ։ Փորձել ենք մեր խորհուրդներով բոլորին օգտակար լինել»։

Փոխտնօրենի փոխանցմամբ՝ այրվածքաբանության ազգային կենտրոնում դեռ չլուծված հարցեր շատ կան, որոնք ժամանակի ընթացքում իրենց լուծումները կստանան։ Խոսքը շենքի ոչ բարվոք պայմաններն են. այն ունի հիմնանորոգման կարիք։

Նույն կարծիքին է նաև Այրվածքաբանության ազգային կենտրոնի վերակենդանացման և անզգայացման ծառայության ղեկավար Լևոն Բալայանը, ով մեզ հետ զրույցում առանձնացնում է վերջին 1-2 տարվա ընթացքում իրենց կենտրոնում կատարած աշխատանքները։ «Խոսքը տեխնիկական վերազինման մասին է։ Մեր բաժանմունքը  խիստ անհրաժեշտ սարքերի պակաս չունի. այստեղ կան բոլոր միջոցները հիվանդին սուր վիճակից դուրս բերելու համար, և սա ղեկավարության ճիշտ աշխատանքի շնորհիվ է»։

Բժիշկ Բալայանը նշում է, որ կենտրոնի ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքը զգալիորեն տարբերվում է այլ բուժհաստատություններում գործող բաժանմունքներից. ունի իր առանձնահատկությունները։ Այրվածքից տուժածները հաճախ գտնվում են շոկային վիճակում, քանի որ խանգարվում են օրգանիզմի վիտալ գործառույթները։ Եվ այստեղ ոչ թե օրեր են պետք` տուժածի վիճակը կարգավորելու համար, այլ երբեմն` շաբաթներ ու ամիսներ»։

Բժիշկն ընդգծում  է, որ առայժմ կենտրոնի պատերը գտնվում են, մեղմ ասած, ոչ բարվոք վիճակում։ Բայց դա էլ ժամանակի խնդիր է։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ