ՄՌՏ հետազոտությունը քունքային բլթի էպիլեպսիայի ժամանակ

Բանալի բառեր. հիպոկամպի սկլերոզ, քունքային բլթի էպիլեպսիա, ՄՌՏ, քանակական անալիզ

Պարցիալ էպիլեպսիայով հիվանդների ամենատարածված կառուցվածքային պաթոլոգիան մեզիալ քունքային սկլերոզն է (ՄՔՍ): Ախտաբանական տեսանկյունից ՄՔՍ իրենից ներկայացնում է նեյրոնալ կորուստ և աստրոցիտոզ հիպոկամպում, նշաձև մարմնում և հարհիպոկամպալ շրջանում: Հիպոկամպալ սկլեռոզում ընդգրկվում են CA1-CA4 դաշտերը, ատամնավոր գալարը և սանձիկը, իսկ ամոնյան եղջյուրի սկլերոզի ժամանակ ախտահարվում են միայն CA1-CA4 դաշտերրը [1]: Այսպիսի դետալները կարող են իրապես ապացուցվել հյուսվածքաբանական մեթոդով, բայց 3D բարձր հնարավորություն ունեցող ՄՌՏ-ի միջոցով կարելի է որոշել հիպոկամպի, ամոնյան եղջյուրի և հարհիպոկամպալ շրջանի չափսը և մորֆոլոգիկ տվյալները [2]: Հայտնագործումները կարող են լինել երկկողմանի, բայց ծավալի կորուստը և ազդանշանային շեղումները հաճախ ասիմետրիկ են լինում: Քանակական ծավալաչափումը օգտագործվում է հիպոկամպի ասիմետրիան հայտանաբերելու համար:

Մագնիսական ռեզոնանսային պատկերումը օգտագործվում է սիմպտոմատիկ, պարցիալ և գեներալիզացված էպիլեպսիայով հիվանդների մոտ էպիլեպտոգեն կառուցվածքային փոփոխությունները հայտնաբերելու համար: ՄՌՏ միջոցով հիանալի արտացոլվում են անատոմիական դետալները, որոնք նախկինում հնարավոր էր հայտնաբերել միայն աուտոպսիայի միջոցով:

ՄՌՏ-ի վրա հայտնաբերվում է հիպոկամպալ ատրոֆիա, բարձր T2 ազդանշան, հիպոդենսություն T1 թուլացման ժամկետում: Ներկայումս տեսողական հսկումով հնարավոր է ախտորոշել հիպոկամպալ սկլերոզը (ՀՍ) [3]:

Տեխնիկան. ՄՌՏ ոչ ինվազիվ տեխնիկա է՝ կենսաբանորեն ոչ տոքսիկ, որը կարող է հայտնաբերել նոպայի էթիոլոգիան, էպիլեպտոգեն զոնայի տեղակայումը, կողմնայնությունը: Այն ունի կանխորոշիչ նշանակություն վիրահատության թեկնածու հիվանդների համար: ՄՌՏ միջոցով առավել մեծ ճշտությամբ հայտնաբերվում է միկրոսկոպիկ դեստրուկտիվ պաթոլոգիաները՝ մասնավորապես ՀՍ-ը և կատարվում քանակական ծավալաչափում [4]:

Կորոնալ և սագիտալ պատկերումը առաջին անգամ կատարվել է Մայոյի կլինիկայում` մեզիալ քունքային պաթոլոգիայի հայտնաբերման համար: Հյուսվածքի բնութագիրը հիմնված է T1 և T2 խտությունների տարբերության վրա: Էպիլեպտոգեն օջախները արտահայտվում են T1 և T2 խտության մեջ ազդանշանի աճով: Քունքային բլթի կառուցվածքային ախտահարումը ավելի լավ արտահայտվում է կորոնալ հարթության T2 խտության մեջ: T1 խտության մեջ ուղեղի գորշ նյութը անջատվում է սպիտակ նյութից: Այսպիսով, կարճ TR/TE սկանը կորոնալ հարթության մեջ համարվում է օպտիմալ ՄՔԲԷ-ով հիվանդների հիպոկամպի և նշաձև մարմնի չափման համար: Պրոտոնային խտությունը TR երկար/TE կարճ ժամկետում տարբերակում է ուղեղի պաթոլոգիան ուղեղողնուղեղային հեղուկից [5]:

ՄՌՏ հետազոտությունը անց կացվել է 0.5-T գերհաղորդակցվող մագնիսական դիսփլեյով՝ մատրիքսի հիման վրա: Բոլոր դեպքերը հետազոտվել են SE և 3D արձանագրության համաձայն:

SE արձանագրությունը ունի հետևյալ ցուցանիշները. կորոնալ T1 խտություն 500/20 TR մ/վրկ էխո/ժ TE/մվրկ, ազդանշանների քանակը՝ 2, իսկ կտրվածքի հաստությունը՝ 3.5-5մմ, աքսիալ T2 խտություն` 2500/20-80, ազդանշանների նիջին քանակը՝ 2, կտրվածքի հաստությունը՝ 3.5-5մմ:

T2 խտության մեջ արված նկարները հաջորդել են 0.2 մմոլ գադոլինիումի դիէթիլեն տրիամինպենտացետային թթվի ն/ե ներարկմանը՝ կգ քաշին հաշված / բարձր T2 խտության SE հաջորդականության մեջ/: SE հաջորդականության մեջ կտրվածքների ճեղքը կազմում է 17-20, T1 խտության մեջ ստացվում է 200/15՝ առանց ճեղքվածքի:

Հիպոկամպի և նշաձև մարմնի քանակական ՄՌՏ. Վերջերս նեյրոիմիջինգի զարգացումը` հիպոկամպալ ծավալաչափության վրա հիմնված ՄՌՏ-ն ներկայացնում է որպես հիպոկամպի ծավալի կորստի քանակական անալիզի միջոց: Վաղ ուսմունքներում նշվել է, որ ծավալաչափական անալիզը կարող է վստահաբար ապացուցել ոչ տրավմատիկ պարցիալ էպիլեպսիայով հիվանդների մոտ քունքային բնույթը [6]: Ապացուցված է, որ էպիլեպտիկ նոպաները հիպոկամպում համադրվում են հիպոկամպի ենթադաշտերում նեյրոնալ կորստի հետ: Քանակական ՄՌՏ վերլուծությունը օգտագործվում է միակողմանի և երկկողմանի հիպոկամպալ ատրոֆիայի ժամանակ [7]:

T2-քարտավորումը իրականացվում է ըստ Փըրսեր-Մեբիում-Ջիլի սանդղակի և հաշվվում է 16 համանման պատկերներով, որոնց էխո-ժամկետը տատանվում է 22-262մվ-ի միջև:

Հիպոկամպի և նշաձև մարմնի քարտավորումը թույլ է տալիս չափել դրանք T2 թուլացման ժամկետում: Հիպոկամպի չափումը ավելի լավ է կատարել ուղղահայաց հարթության մեջ՝ ողնուղեղային հեղուկի ծավալային էֆեկտը քչացնելու համար: Հիպոկամպի չափումը իրականացվում է 3D ծավալային համակարգում: T2 ազդանշանի ֆոկալ իջեցումը խոսում է ողնուղեղային հեղուկի պարցիալ ծավալային էֆեկտների մասին [8]:

Հիպոկամպալ ծավալի նշանակալի տարբերությունը ցույց է տալիս ՀՍ-ի առկայությունը փոքր կողմում: Որոշ աշխատանքներ ցույց են տալիս, որ այս հիվանդների մոտ դրական էֆեկտ կա վիրահատությունից հետո և միակողմանի ՀՍ-ի հայտնաբերումը հանդի-սանում է ցուցում ինվազիվ ԷԷ-ի համար: Ներկա փուլում հիպոկամպի ծավալա-չափումը զարգանում է և հանդիսանում է օպ-տիմալ մեթոդ:

ՀՍ-ի զուգակցումը ՔԲԷ-ի ժամանակ այլ պաթոլոգիաների հետ լավ հայտնի է: Մեր դիտարկումներում 100 հիվանդից 10%-ի մոտ հայտնաբերվել է արտահիպոկամպալ քունքային օտար հյասվածքային ախտահարում ՀՍ-ի հետ միասին:

Այլ պաթոլոգիա ունեցող հիվանդների մոտ (մեր դիտարկումներում գրանցվել է 4 անոթային անոմալիա) հիմնական հիվանդությունը հայտնաբերվում է, եթե ախտահարումը գտնվում է հիպոկամպի հարևանությամբ: Այս հայտնագործումները շեշտում են բարձր հնարավորություն ունեցող ՄՌՏ-ի անհրաժեշտությունը:

ՄՌՏ-ի արագ զարգացումը թույլ տվեց 100%-ով հայտնաբերել կառուցվածքային փոփոխությունները ֆ‎ոկալ էպիլեպսիայի դեպքում: ՀՍ-ը պարցիալ էպիլեպսիայի ամենահաճախ հանդիպող պատճառն է և 95% դեպքերում հայտնաբերվում է բարձր հնարավորություն ունեցող ՄՌՏ-ով T2 խտության մեջ: ՄՌՏ բարձր զգայունություն ունի նաև բարորակ ուռուցքների և բնածին ուղեղային անոմալիաների (կեղևային դիսպլիազիաներ (ԿԴ), միգրացիայի և գիրացիայի անոմալիաներ) հայտնաբերման համար: ՄՌՏ-ի դերը ԿՏ և այլ բարորակ ուռուցքների դիֆ‎երենցման մեջ ցածր է, սակայն՝ իմանալով որոշակի հյաուսվածքաբանական առանձնահատկություններ, հաճախ կարելի է ախտորոշել միայն ՄՌՏ-ով [9]:

ՄՌՏ-ն հայտնաբերում է ոչ նորմալ ուղեղային կառուցվածքային փոփոխությունները էպիլեպսիայի շատ դեպքերում: Այնուամենայնիվ, ՀՍ-ով, հարփորոքային հետերոտոպիայով և այլ տեսանելի ‎ֆ‎ոկալ դիսկինեզիայով (ՖԴ) որոշ հիվանդներ չեն լավանում նույնիսկ ֆոկալ ռեզեկցիայից հետո: Կրկնվող էպիլեպտոգենեզը շատ դեպքերում կարող է ունենալ կառուցվածքային հիմք, որը չի հայտնաբերվում ՄՌՏ-ով:

ՄՌՏ-ի տվյալները իդեալական են քանակական վերլուծության համար: ՄՌՏ-ի և այլ տեխնիկաների միջոցով հետազոտվել են ուղեղի կառուցվածքային տարրերը, ծավալային հատկությունները, կապերը և հյուսվածքային կառուցվածքը, և ենթադրվել է, որ ՖԴ և ՀՍ շատ հիվանդներ, որոնք ռեզեկ-ցիայից հետո շարունակում են ունենալ նո-պաներ, ունեն օջախային կառուցվածքային փոփոխություններ, որոնք կարող են լինել էպիլեպտոգեն օջախ [10]:

ՄՌՏ նեգատիվ էպիլեպսիա. Ռեֆրակտեր ՔԲԷ-ի ախտորոշումը նեգատիվ ՄՌՏ-ի դեպքում հանդիսանում է մեծ խնդիր: Մենք հայտնաբերել ենք, որ ռեֆրակտեր ՔԲԷ հիվանդների 25%-ը ունեն նորմալ, ստանդարտ ՄՌՏ, նորմալ հիպոկամպի չափսեր, քանի որ երբեմն մակերեսային ՄՌՏ չի հայտնաբերում փոքր ախտահարումները:

Եթե ՄՌՏ նեգատիվ է, ապա կիրառվում է ԷԷ-վիդեո-մոնիտոր՝ գրգռի օջախը հայտնաբերելու համար: Տվյալ վարկածով` այս շրջանում կատարվում է ավելի բարակ կտրվածքով ՄՌՏ հետազոտություն:

Ներկայումս ՄՌՏ համարվում է կարևորագույն ախտորոշիչ մեթոդ էպիլեպսիայի էթիոլոգիայի հայտնաբերման համար: ՄՌՏ-ի վրա կառուցվածքային ախտահարման հայտնաբերումը դարձավ ռեֆրակտեր ՔԲԷ-ի նախավիրահատական կարևորագույն փուլ: Բարձր հնարավորություն ունեցող T2 և T1 խտությունները, բարակ կտրվածքը հիպո-կամպի երկայնաձիգ առանցքով բերում է ՀՍ-ի հայտնաբերմանը: ՀՍ-ի որոշ տարբերակներ (երկկողմանի ՀՍ, միակողմանի առաջային ՀՍ, ‎‎ֆիզիոլոգիական ասիմետրիա) հայտնաբերվում են հիպոկամպի ծավալաչափման միջոցով: Այսպիսով քանակական ՄՌՏ հանդիսանում է լավագույն տեխնիկական միջոց հիպոկամպում և նշաձև մարմնում շեղումների հայտնագործման համար:

Գրականություն

1. Jenseni, Klinken L. Temporal lobe epilepsy and neuropathology: histological findings in resected temporal lobes correlated to surgical results and clinical aspects, Acta Neurol. Scand., 1976: 54: 391-414.
2. Falconer M.A. Etiology and pathogenesis of temporal lobe epilepsy, Arch. Neurol., 1964, 10:233-48.
3. Kuzniecky R. Magnetic resonance imaging in temporal lobe epilepsy: pathological correlations, Ann. Neurol., 1987, 22:341-63.
4. Berkovic S.F., Andermann F. Hippocampal sclerosis in temporal lobe epilepsy demonstrated by magnetic resonance imaging, Ann. Neurol., 1991, 29:175-82 .
5. Jackson G.D., Connelly A. Detection of hippocampal pathology in intractable partial epilepsy: increased sensitivity with quantitative magnetic resonance T2 relaxometry, Neurology, 1993, 43:1793-7.
6. Jackson G.D., Berkovic S.F. Optimizing the diagnosis of hippocampal sclerosis using MR imaging, AJNR, 1993, 14:753-62.
7. Van Paesschen, Jackson G.D., Connelly A. The spectrum of hippocampal sclerosis. A quantitative MRI study, Ann. Neurol., 1997, 41:41-51.
8. Cook M.J., Fish D.R. Hippocampal volumometris and morphometric studies in frontal and temporal lobe epilepsy, Brain, 1992;115:1001-15.
9. Van Paesschen, Connelly A. The amygdala and intractable temporal lobe epilepsy: Quantitative MRI Study, Neurology, 1996; 47:1021-31.
10. Fish D.R. MRI in focal lesions, Acta Neurol. Scand., suppl., 1994, 152:101-4.

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ